“Doğu Anadolu Fay Çizgisi’ndeki güç birikmesine” dikkati çeken uzmanlar, Bingöl ve etrafında muhtemel bir zelzeleye karşı hazırlıklı olunması ikazında bulundu.
Bingöl’ün Kiğı ilçesinde 29 Mayıs’ta meydana gelen 4,3 ve 1 Haziran’daki 4,4 büyüklüğündeki sarsıntılara ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Dicle Üniversitesi (DÜ) Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Kısmı Genel Jeoloji Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan Kavak, fay çizgilerinin sıkışması sonucu oluşan kırılmalar sonunda sarsıntıların meydana geldiğini belirterek, Doğu Anadolu Fay Sınırı başta olmak üzere bilhassa Bingöl ve etrafının gücün biriktiği alanlar ortasında bulunduğunu söyledi.
Prof. Dr. Kavak, Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nin Hatay’dan başlayıp Adıyaman ve Malatya üzerinden Bingöl’e eriştiğini söz ederek, “Bingöl-Karlıova dediğimiz kesim, Kuzey Anadolu Fay Sınırı dediğimiz sinirle birleşip, Karadeniz Bölgesi’nin alt hududundan birleşerek Marmara Denizi’ne kadar devam etmektedir. Bu, Bingöl’deki sıkışmayı oluşturan Doğu Anadolu hududu boyunca devam eden bir bindirme nesli ve buna ‘Bitlis-Zagros’ nesli deniliyor. Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nden İran’a kadar devam eder. Daima hareket sonucu Anadolu topraklarını sıkıştırdığı için her sene 4 santimetre kütlenin ileriye inmesi sonucu önemli güç açığa çıkıyor. Bu gücün açığa çıkması sonucu fay çizgilerimiz kırılıyor.” dedi.
“Yoğun bir güç Doğu Anadolu Fay Çizgisi boyunca birikmiş durumda”
Depremin ne vakit ve ne biçimde olacağının tespit edilemeyeceğini lisana getiren Kavak, sıkışmalar olduğunu ve güç transferi gerçekleştiğinin belirlendiğini kaydetti.
Kavak, “Şu anda en tehlikeli bölgelerimizden biri Bingöl ve etrafı. Hem Bitlis-Zagros jenerasyonunun hareketi hem de Doğu Anadolu Fay Sınırı’nın da enerjiyi boşaltması kelam konusu. Bunun sonucunda da Bingöl ve etrafındaki bütün bölgelerde sarsıntı mümkünlüğü fazla görünmekte. Önümüzdeki süreçte 6, uzun vadede 7 büyüklüğünde zelzele olabilir. Ağır bir güç Doğu Anadolu Fay Sınırı boyunca birikmiş durumda.” diye konuştu.
“Uygun kentsel dönüşümleri gerçekleştirmemiz lazım”
Depreme sağlam yapılar ve uygun teknikte yerleşim yerlerinin yapılması gerektiğine dikkati çeken Kavak, şunları kaydetti:
“Yapılarda önemli kararlar alıp sarsıntı sarsıntılarına karşı fabrikalar, hayat alanları, meskenler, yaşadığımız alanlar, iş yerlerimiz, mescitlerimiz, her şeyi düşünmemiz gerekiyor. Bu ömür alanlarını sarsıntıya sağlam hale dönüştürdüğünüz andan itibaren bir sıkıntıyla müsabakamız mümkün değil. Hem can kayıpları önlenecek hem de maddi ve manevi ziyanlar engellenmiş olacaktır. Uygun kentsel dönüşümleri gerçekleştirmemiz lazım. Bu gerçekleştirme sonucunda hangi afete maruz kalırsak kalalım rastgele bir ziyan göreceğimize inanmıyorum.”
“Meydana gelebilecek zelzeleler etraf vilayetlerde fazla hissedilmeyecek”
Fırat Üniversitesi (FÜ) Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Aksoy da Bingöl’ün Kiğı içesinde son bir haftada meydana gelen sarsıntıların beklenen muhtemel zelzeleyle irtibatlı olmadığını belirtti.
Bölgedeki zelzelelerin Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerindeki Yedisu Segmenti ile Doğu Anadolu Fay Zonu ortasında kalan ve çok uzun olmayan bağımsız fayların vakit zaman kırılmasıyla meydana geldiğini söz eden Aksoy, bölgenin sismik aktivite bakımından 24 Ocak 2020’de Elazığ’da yaşanan 6,8 büyüklüğündeki zelzeleden sonra ağır olduğunu gördüklerini kaydetti.
Aksoy, Bingöl’ün Karlıova ve Kiğı ilçelerindeki Yedisu Segmenti ile Doğu Anadolu Fay Zonu ortasında kalan bağımsız fayların 6’nın üzerinde zelzele üretme potansiyeline sahip olmadığını belirterek, sarsıntıların büyüklüğünün fayların uzunluğu ve bu uzunluklar boyunca ne kadar kısmının kırıldığıyla bağlantılı olduğunu vurguladı.
“Kuzeyde Yedisu Segmenti’nin bir sismik boşluk olarak durduğunu biliyoruz. Uzun vakitten beri zelzele üretmemiş. Güneyde Palu ve Bingöl ortasında kalan Doğu Anadolu Fay Zonu’nun bir kısmında de uzun vakittir sarsıntı meydana gelmediğini biliyoruz. Yıkıcı tesir meydana getirebilecek, 6,5 üzerinde sarsıntıları bu fayların üzerinde beklemek gerekir.” diyen Aksoy, bölge için en riskli fayların Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alan Yedisu Segmenti ile Doğu Anadolu Fay Zonu’nun Palu-Bingöl ortasındaki kısmı olduğunu söyledi.
Aksoy, riskli bölgelerdeki kentsel dönüşüm çalışmalarının daha da hızlandırılması gerektiğine işaret ederek, şöyle dedi:
“Kiğı civarındaki zelzelelerin büyüklüklerinin 4,5 civarında olduğunu görüyoruz. Karlıova civarında 2020 yılının haziran ayında meydana gelen en büyük zelzelenin de 5,7 büyüklüğünde olduğunu dikkate aldığımızda bu faylar üzerinde fazla gücün birikmediğini, bunların kısa faylar olduğunu, hasebiyle yıkıcı sarsıntı üretme potansiyelinin düşük olduğunu söyleyebiliriz. Hasebiyle bu faylar üzerinde meydana gelebilecek zelzelelerin etraf vilayetlerde, yerleşim alanlarında hissedilmesi de Kahramanmaraş ve Elazığ sarsıntıları üzere fazla olmayacak.”
“Özlüce Barajı’nın su kütlesi sarsıntısı etkileyecek seviyede değil”
Bingöl Üniversitesi Güç, Etraf ve Doğal Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Kenan Akbayram, son bir haftada iki sarsıntının yaşandığı Kiğı ilçesinde 2015’te 5,3, 2021 yılında ise 5,2 büyüklüğünde sarsıntıların meydana geldiğini anımsattı.
Akbayram, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu bölgede bizim haritaladığımız Peri Suyu Zonu ile Yayladere-Kiğı-Adaklı Fay Zonu bulunuyor. Haritamızda bundan çok daha fazla fay sınırı bulunuyor. 21 Mayıs’tan itibaren yaşanan zelzeleler, bu iki fay zonunun kesiştiği bölgede gerçekleşiyor. Bunlar 2015 yılında meydana gelen ‘Açık Güney’ kırığı ile 2021 yılında gerçekleşmiş olan Peri Suyu sarsıntısının kesişim alanında gerçekleşiyor. Meydana gelen son zelzelenin 4,5 büyüklüğüne kadar yaklaştığını biliyoruz. ‘Bundan sonra bu bölgede daha büyük bir zelzele olacak mı?’ sorusuna maalesef bu faylar şimdi keşfedildiklerinden ve sismik istasyonların azlığından bir cevabımız yok. Kelam konusu bölge 5-6 yılda bir 5 ve 5,5 büyüklüğüne kadar zelzele üretiyor. Sancak beldesindeki Sudüğünü Fayı’nda 2003 yılında 6,4 büyüklüğünde sarsıntı gerçekleşmişti. Münasebetiyle bu bölgede tahminen de 6 civarı sarsıntıları beklemek gerekir lakin buna dair net bir öngörümüz yok.”
Bölgede bulunan Özlüce Barajı’nın zelzeleye olan tesiriyle ilgili kamuoyunda kimi değerlendirmeler yapıldığını tabir eden Akbayram, şunları kaydetti:
“Barajların zelzeleyle olan bağı Türkiye’de en düzgün biçimde Atatürk Barajı’nda çalışıldı. Atatürk Barajı’ndaki su düzeyi değişimlerinin o bölgedeki kimi faylardaki sarsıntı aktivitesini değiştirebileceğine dair bir yayın yapıldı. Büyük su kütlelerinin değişimi yer kabuğu üzerinde basınç değişimlerine sebep olduğu için fayların aktive olmasına neden olabiliyor fakat bununla birlikte buradaki Özlüce Barajı’nın su kütlesi, zelzelesi etkileyecek seviyede değil. Yani bir Atatürk Barajı ile Keban Barajı ile karşılaştırabileceğimiz su kütleleri değil bunlar. Hasebiyle bu su kütlesinin kabuktaki yük değişimine neden olup olmayacağına dair bir şey söylemek çok büyük spekülasyon olur zira su kütlemiz çok ufak.”
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023’teki sarsıntıların bölgeye yaklaşık 300-400 kilometre uzakta olmasına karşın gerilim transferi olduğunu belirten Akbayram, “Dolayısıyla bu bölgede sarsıntıların yaşanması için Özlüce Barajı’nın yaratacağı küçük yük değişimine muhtaçlık yok. Yani bu bölgede halihazırda aslında gerilim gereğince mevcut.” diye konuştu.
“Yedisu Fay Zonu’ndaki tehlike yeteri kadar anlaşıldı”
Akbayram, 1784 yılından bu yana Yedisu Fay Zonu’nda bir zelzele meydana gelmediğini bildiklerini lisana getirerek, hasebiyle bu zonun bir sismik boşluk olduğunu söyledi.
“Yedisu Fay Zonu ile Doğu Anadolu Fay Zonu ortası deformasyon olan bölge.” diyen Akbayram, ülkenin rastgele bir yerinde zelzele yaşandığında bu tehlikeleri tekrar tekrar hatırlatmak istemediklerini lisana getirdi.
Akbayram, “Bazen çok teknik ve bilimsel konuşurken insanlarımızın dert seviyelerini artırdığımızın, insanlara travma yaşattığımızın farkında değiliz. Bence Yedisu Fay Zonu’ndaki tehlike yeteri kadar anlaşıldı. Bunu kamu kurumları da kabullendi. Buna yönelik tedbirler de alınıyor.” dedi.
About The Author
More Stories
Bingöl’de Aranan 4 Kişi Yakalandı
Bingöl’de Bahçeden Para Çalan Şahıs Tutuklandı
Tunceli’de Mahsur Kalan Genç Güçlü Operasyonla Kurtarıldı